LPG, doğalgaz kuyuları ve ham petrol rafinerileri olmak uzere iki ana kaynaktan elde edilir. Ham petrolün damıtılmasıyla elde edilen LPG sudan arındırılır ve içerdiği kükürt miktarı standartlara uygun bir seviyeye indirilir. Aslında kokusuz olan LPG, havayla karıştığında fark edilebilmesi ve olası bir tehlikeyi önlemek amacıyla etil merkaptan ile kokulandırılarak kullanıma sunulur.
LPG’nin 3 temel kullanım alanı vardır:
- Tüplü gaz olarak konutlarda ve endüstriyel işletmelerde,
- Otogaz olarak otomobillerde,
- Dökme gaz olarak sanayi kuruluşları ve müstakil konutlarda.
Dökme LPG, konutlarda ve turizmde ısınma, sıcak su, pişirme ve buhar ihtiyacını karşılamak için ocaklarda, şofbenlerde ve kombilerde kullanılır. Bunun yanı sıra dökme LPG, tekstil sanayiinde kurutma ve ütüleme, metal endüstrisinde ön ısıtma ve metalin ergitilmesi, süt ve süt ürünleri, ekmek fırınlarında, tarım ve hayvancılıkta ve diğer birçok endüstriyel işletmede geniş bir kullanım alanına sahiptir.
- Tankın etrafı herhangi bir biçimde kapatılmamalıdır. Aksi halde, gaz kaçağı nedeniyle gaz birikebilir.
- Tank civarında gaz kaçağı sonucu oluşabilecek birikintileri önlemek için kuyu, çukur, drenaj ve kanal olmamalıdır.
- Gaz kaçağı fark edildiğinde kıvılcım çıkaracak her türlü davranıştan (kibrit veya çakmak , elektrik düğmesini açmak-kapamak gibi) kaçınılmalıdır.
- Kapı ve pencereler açıldıktan sonra LPG, havadan ağır olduğu için yer süpürülerek dışarı atılmalıdır.
- Gaz kaçağı hafifse köpüklü su karışımı ile hava kabarcıklarından kaçağın yeri tespit edilebilir.
- Gaz kaçağı tüketim cihazında ise, cihaz girişindeki gaz vanası kapatılarak ortam iyice havalandırılmalıdır.
- Eger gaz kaçağı bina içindeki tesisattan kaynaklanıyorsa, bina servis kutusu içindeki vana kapatılmalıdır.
- Gaz kaçağı bina dışındaysa, tank üzerindeki gaz çıkış vanası kapatılmalıdır.
- Belirtilen önlemler alındıktan sonra en kısa sürede İntergaz’a haber verilmelidir.
Yangın
LPG havayla belli bir oranda karışırsa ve bir kıvılcımla ateş alırsa yangın çıkabilir. Yangını durdurmak için etkenlerden birini ortadan kaldırmak gerekir. Bunlar, kıvılcım önlenebilir, LPG akışı durdurulabilir ya da ortam oksijensiz bırakılabilir.
- Herhangi bir alev alma durumunda önce gaz kaçağı olan bölgedeki vana kapatılarak kaçak bloke edilmelidir.
- Bunu yaparken el ve kolların ıslak bir bezle sarılması gerekir.
- Daha sonra yangın söndürücüyle alevler etkisiz hale getirilmeye çalışılmalıdır.
- Alevler tanka yakın bir bölgedeyse, boruların ve özellikle tankın aşırı ısınmasını önlemek için tankın üzerine su püskürtülerek tank soğutulmalıdır.
- Yangın kontrol altına alınamıyorsa derhal 199 itfaiye aranmalı ve LPG yangını olduğu özellikle belirtilmelidir.
- Gerekli müdahaleler yapıldıktan sonra yangın nedeninin araştırılması ve sistemdeki hasarın giderilmesi için en kısa zamanda İntergaz Teknik Servisi ile irtibata geçilmelidir.
Emniyet Tedbirleri
Tüpler uyumak için kullanılan alanlarda ve yatak odalarında bulundurulmamalıdır.
Tüpler kesinlikle yatırılmamalı, çalkalanmamalı, dik olarak kullanılmalıdır.
Cihazlarınızda kullandığınız hortumlar TSE 1846 standartlarına uygun olmalı, uzunluğu 150cm’yi geçmemeli, hortumun uçları cihaza ve dedantöre kelepçeyle sıkıca bağlanmalıdır. Hortumlar herhalükarda en çok 3 yılda bir değiştirilmelidir.
LPG kullandığınız cihazların etrafında ve üstlerinde, perde, kağıt vs. gibi kolay tutuşabilen maddeler bulundurulmamalıdır. Cihazlar yanmaz zemin üzerine oturtulmalıdır. Portatif söndürme cihazı yakında ve kolay kullanılabilir olmalıdır.
Piknik tüpleri üzerindeki ocaklara kazan ve büyük tencere konmamalıdır. Bunların geniş tabanları ısıyı alta doğru yayarak tüpün ve valfin ısınmasına ve tüpün patlamasına neden olabilir
Gaz kaçağı daima sabun köpüğüyle yapılmalı. Kibrit veya ateşle kontrol kesinlikle yapılmamalı, yapılmasına da müsaade edilmemelidir.
Kombi kullanımında, banyo gibi kapalı yerlerde, cihazın bacaya bağlı olmasına ve banyonun iyi havalandırılmasına dikkat edilmelidir.
Gaz Kaçaklarında Alınacak Önlemler
- Tüpler dedantör düğmesi çevrilerek kapatılmalıdır.
- Ateş yakılmamalı, elektrik anahtarlarına dokunulmamalıdır.
- Telefon, buzdolabı ve zil gibi kıvılcım çıkaracak cihazlara dokunulmamalıdır.
- Ortam havalandırılmalı, süpürge ile süpürmek suretiyle (Havadan ağır olan gaz tabanda birikecektir.) gaz açık havaya atılmalıdır.
- Gaz kaçak mahallinde bulunan tüm kişiler uzaklaştırılmalıdır.
- Katalitik kullanılan alanların sık sık havalandırılmasına dikkat edilmelidir.
- Boş ve dolu tüplerin kapalı alanda bulundurulması tehlikelidir.
Tıbbi İlk Yardım Kuralları
LPG kullanımı esnasında ortaya çıkabilecek istenmeyen durumlar sonrasında LPG insan sağlığına üç şekilde zarar verebilir:
Gaz Soluma:
Tanım:
LPG, hiçbir zehirli madde içermemekle birlikte yoğun olarak bulunduğu ortamlarda bulunmak oksijen yetersizliği sonucu uyuklama, baş ağrısı, görüş bulanıklığı, gözlerde, burun ve boğazda tahriş belirtileri ile kendisini gösteren merkezi sinir sistemi çöküntüsüne (ortamdaki oksijen seviyesi % l8’in altına indiğinde ve uzun süreli vakalarda ) boğularak ölümlere sebep olabilir.
İlk Yardım:
Hasta acilen temiz hava bulunan ortama çıkartılmalı ve bol oksijen solumasına imkan sağlanmalıdır. Hasta sıcak ve sakin bir ortamda tutularak acilen hastaneye kaldırılmalıdır. Eğer nefes almıyorsa hastaya suni teneffüs ve kalp masajı uygulanmalıdır. Hasta gereken tıbbi yardım için acilen hastaneye kaldırılmalıdır.
Sıvı Yanığı (Soğuk Yanığı):
Tanım:
LPG sıvı fazında atmosfer basıncına çıktığı zaman temas ettiği ortamdan ısı enerjisi alarak buharlaşmaya çalışacaktır. Bu yüzden sıvı fazında LPG derinizle temas ettiği takdirde ihtiyacı olan ısı enerjisini vücudunuza temas ettiği bölgeden almaya çalışacak, bu bölgedeki deri aniden sıcaklık kaybedecek ve sıvı yanığı (soğuk yanık) denen durum oluşacaktır. Sıvı LPG suyla ya da herhangi bir nemli ortamla buluştuğunda ortamdaki suyun tüm ısı enerjisini alarak sıvıyı dondurur .
İlk Yardım:
Sıvı LPG bulaşmış olan giysiler dikkatlice çıkartılmalıdır. Eğer giysiler donarak deriye yapışmışsa, çıkartılmadan önce üzerine ılık su dökülmelidir. Sıvı yanığına maruz kalan deri bol su ile yıkanmalıdır. KESİNLİKLE SICAK SU KULLANILMAMALIDIR. Hasta acilen detaylı tıbbi müdahale için hastaneye sevk edilmelidir.
Gözle temas durumunda 15 dakikadan az olmamak üzere gözler, göz kapakları açık durumda su ile yıkanmalı ve hasta acilen detaylı tıbbi müdahale için hastaneye sevk edilmelidir.
LPG Yangını Yanıkları:
Birinci Derece Yanıklar:
Tanım:
Deride hafif kızarıklık, kabarıklık ve hafif acı hissedilir.
İlk Yardım:
Yanık, soğuk su ile dolu bir kaba batırılmalı ya da soğuk suya tutulmalı, acı azalana kadar yara ıslak giysilerle temas ettirilmelidir.
İkinci Derece Yanıklar:
Tanım:
Deride su toplaması, kızarıklık, kabarıklık ve yüksek acı hissedilir.
İlk Yardım:
Yanık, soğuk su ile dolu bir kaba batırılmalı ya da soğuk suya tutulmalı, yaranın üzeri ıslak giysilerle kapatılmalıdır. Doha sonra yara yavaşça kurulanmalıdır (kurulama işlemi ovalamadan yapılmalıdır, aksi takdirde ovalama işlemi sırasında yaradaki su kabarcıkları patlayarak enfeksiyona açık hale gelebilir). Yara, kuru ve steril bandajla kapatılmalıdır. Yanık bacak ya da koldaysa, yanık bölgesi kalp seviyesinden yüksekte tutulmalıdır. İkinci derece yanıklar bir iki hafta içerisinde iyileşirler.
Üçüncü Derece Yanıklar:
Tanım:
Beyazlamış ya da kömür karası renginde görülür.
İlk Yardım:
Yaranın üzerindeki veya kenarındaki hiçbir giysi çıkartılmamalıdır. Yaranın üzerine soğuk su tutulmamalı, ilaç sürülmemelidir. Yaranın üzeri temiz ve kuru giysilerle (örneğin temiz bir çarşaf) sarılmalıdır. Yanık, bacak ya da koldaysa yanık bölgesi kalp seviyesinden yüksekte tutulmalıdır. Yaralının yüzünde yanık varsa ve nefes almada güçlük çekip çekmediğinden emin olmak için sık sık kontrol edilmelidir. Yaralı şahıs acilen hastaneye götürülmelidir.